آفتاب آنلاین:
پدیده آلودگی هوا برای ساکنان کلانشهرها
پدیده شناخته شده‌ای است و به تهدیدی جدی علیه سلامت ساکنان این شهرها مبدل شده است
تا جایی که امکان دارد روزی به خاطر نفس کشیدن بمیریم. همه ساله حدود سه میلیون نفر
در جهان بر اثر آلودگی هوا جانشان را از دست می‌دهند و این رقم در بعضی کشورها حتی
از آمار مرگ و میر ناشی از سوانح رانندگی نیز پیشی می‌گیرد.
استفاده بی‌رویه از خودروهای شخصی، مصرف سوخت‌های
فسیلی به عنوان منبع انرژی، ضعف سیستم حمل و نقل عمومی و پدیده طبیعی وارونگی دما
از متهمان اصلی آلودگی هوا در روزهای پاییزی و زمستانی است. اما برخلاف آنچه به نظر
می‌رسد اثرات و پیامدهای آلودگی هوا تنها محدود به این روزها و تنها محدود به انسان
نمی‌شود. علاوه بر انسان‌ها زندگی بسیاری از دیگر موجودات زنده از جمله گیاهان نیز
در معرض خطر است و اثرات ناشی از آلودگی هوا می‌تواند ساختمان‌ها و سازه‌های فلزی
را نیز با خطراتی جدی مواجه کند.
علاوه بر این متخصصان بر این باورند پدیده شوم
آلودگی هوا می‌تواند زمینه‌ساز بروز بیماری‌هایی نظیر اختلالات ژنتیکی در نسل امروز
و حتی نسل آینده باشد. بنابراین شاید بهتر باشد بگوییم خسارات ناشی از آلودگی هوا
حد و مرزی نمی‌شناسد. حتی اگر همین امروز راهکاری معجزه‌گونه آلودگی هوای شهرهای
بزرگ ایران را برای همیشه تمام کند، اثرات منفی ژنتیکی آن تا نسل‌ها دامنگیرمان
خواهد بود.
مایت‌ها موجودات میکروسکوپی از خانواده بندپایان
هستند که با چشم غیرمسلح دیده نمی‌شوند. این موجودات گزنده نیستند اما می‌توانند
آلرژی ایجاد کنند.
گذشته از این محیط خانه در ارتباط مستقیم با هوای بیرون است
بنابراین تردیدی نیست که عوامل آلاینده بیرون از خانه بتواند محیط‌های داخلی را هم
تحت‌تاثیر خود قرار دهد.
پیشرفت‌های به دست آمده در حوزه فناوری‌های جدید
منجر به ساخت دستگاه‌هایی شده است که تحت عنوان سیستم‌های تهویه به بازار عرضه شده
است. برخی تصور می‌کنند اینجا هم بهترین راهکار برای در امان ماندن از شر آلودگی
هوا این است که دست به دامن فناوری شویم تا بلکه بتوانیم در این روزهای آلوده، قدری
اکسیژن خالص به ریه‌هایمان برسانیم.
نکته: اگرچه ممانعت از فعالیت یا بازی کودکان در
محیط‌های باز و خارج نشدن از خانه تا حدی مانع از ابتلا به مسمومیت ناشی از افزایش
غلظت آلاینده‌ها می‌شود، اما به این معنی نیست که محیط خانه فضای امنی برای ساکنان
فراهم می‌کند.
به گفته دکتر توانا یکی از فناوری‌هایی که به
نظر می‌رسد این روزها بیش از هر روز دیگری بتواند جای خودش را در میان ابزارهای
لازم و ضروری زندگی باز کند دستگاه‌های تصفیه هوای خانگی است. دستگاه‌های تصفیه
خانگی می‌تواند تا حدی در حذف آلاینده‌های محیطی تاثیرگذار باشد و حتی قابلیت حذف
عوامل بیماریزای عفونی نظیر ویروس‌ها و باکتری‌ها را هم دارد. در این دستگاه‌ها از
اشعه فرابنفش استفاده می‌شود که می‌تواند میکروارگانیسم‌ها را هدف قرار داده و آنها
را از بین ببرد. علاوه بر این در دستگاه‌های تصفیه هوا فیلترهای مختلفی وجود دارد.
برای مثال فیلتر HEPA می‌تواند ۹۷/۹۹ درصد ذرات بزرگ‌تر از سه میکرون موجود در
محیط را جذب کند و برای ذراتی که قطر بزرگ‌تری دارد این تاثیر‌گذاری به مراتب بیشتر
است. استفاده از کربن فعال در دستگاه‌های تصفیه هوا می‌تواند نقش مهمی در جذب عوامل
شیمیایی داشته باشد. سیستم‌های یونیزه‌کننده نیز یون‌های منفی را در محیط آزاد می‌کنند
که به ذرات آلاینده می‌چسبند و به این ترتیب ذرات آلاینده جذب صفحات الکترواستاتیک
می‌شود. البته گاهی این دستگاه‌ها منجر به تولید ازن می‌شود که به نوبه خود آلودگی
محیط را افزایش می‌دهد.
اگر دستگاه تصفیه هوا استاندارد باشد میزان ازن تولید شده
بسیار ناچیز است. اما در صورتی که غیراستاندارد باشد ازن بیشتری تولید کرده و موجب
تشدید آلودگی هوا می‌شود.
به همین دلیل خیلی مهم است که اگر قصد خرید دستگاه تصفیه
هوا دارید از تولیدکننده معتبری خرید کنید. دستگاه‌هایی که مجهز به فن هستند می‌توانند
آلودگی صوتی ایجاد می‌کنند که در بلند مدت به شنوایی آسیب می‌رساند. بنابر این باز
هم مهم است تولیدکننده دستگاه‌های تصفیه هوا معتبر و قابل اطمینان باشد.
دکتر توانا در ادامه با توجه به ضرورت تعویض یا
شست‌وشوی بموقع فیلترها تاکید می‌کند: در مجموع با توجه به هزینه تعویض فیلترها و
برق مصرفی، انجمن ریه آمریکا استفاده از سیستم‌های تصفیه هوا را مقرون به صرفه نمی‌داند. در حقیقت میزان تاثیر این سیستم‌ها در مقایسه با هزینه‌ها و عوارض احتمالی بسیار
ناچیز است.
نکته مهم در مورد آلودگی هوای شهرهای ایران این
است که آلاینده‌های خطرناکی مانند منوکسید کربن یا دی‌اکسید گوگرد به هیچ وجه توسط
این دستگاه‌ها حذف نمی‌شود.
● آزبست خطری که در کمین است
به گفته دکتر توانا، یکی از دیگر معضلات مطرح در
کلانشهرها تولید آزبست در هواست. استفاده از آزبست در صنایع در سطح دنیا ممنوع است.
ایران سال ۱۳۷۰ قانونی به تصویب رسید که براساس آن هیچ‌یک از صنایع داخلی نباید از
آزبست استفاده کنند. آزبست پنبه کوهی یا پنبه نسوز است که در افزایش استحکام در
مقابل اصطکاک موثر است. در اتومبیل‌ها برای تولید لنت ترمز و کلاچ از آزبست استفاده
می‌شود تا استحکام آن افزایش یابد. با این‌که در ایران استفاده از آزبست ممنوع
اعلام شده است اما این ماده هنوز در صنایع مختلف کاربرد دارد. در حال حاضر آزبست
موجود در هوای تهران ۶۰ برابر کشورهای اروپایی و آمریکایی است. در ضمن آزبست یکی از
عوامل مهم در ابتلا به سرطان ریه است.
دکتر توانا با اشاره به عواقب و پیامدهایی که
این ماده می‌تواند داشته باشد می‌گوید: برای مشاهده نشانه‌ها و عوارض این ماده نیاز
نیست شخص به مدت طولانی در معرض تماس با این ماده باشد. حتی تماس با این ماده در
مقادیر کم و مدت زمان‌های کوتاه هم می‌تواند در افزایش احتمال ابتلا به سرطان ریه
تاثیرگذار باشد. معمولا بروز نخستین نشانه‌های تاثیر آزبست بر ریه ۲۵ تا ۴۰ سال
بعد نمایان می‌شود. بنابر این ما باید در تهران، اصفهان، شیراز، مشهد و تبریز منتظر
یک سونامی بزرگ سرطان ریه باشیم. این پزشک فوق تخصص ریه در خاتمه می‌گوید: وجود
بنزن در هوا نیز می‌تواند یکی از عوامل مهم در ایجاد سرطان خون باشد.
احتراق ناقص
سوخت یا استفاده از سوختی که کیفیت خوبی ندارد یا به عبارتی کیفیت آن پایین است
غلظت این ماده بشدت خطرناک را در هوایی که این روزها تنفس می‌کنیم افزایش داده است
که پیامدهای بعدی وحشتناکی به همراه خواهد داشت.
باتوجه به همه این موارد به نظر می‌رسد آلودگی
هوای کلانشهرهای ایران که نتیجه بی‌مبالاتی، ضعف عملکرد و پشت‌گوش انداختن مسئولان،
تصمیم‌گیران و مجریان فراوانی است آنقدر شدید و خطرناک است که هزینه کردن برای خرید
یک دستگاه تصفیه هوا تاثیر قابل ملاحظه‌ای در بهبود آن نخواهد داشت.
«فرانک فراهانی‌جم»
